sábado, 15 de noviembre de 2008

Dakar

Teneba 21 años cuan s´estimo de dixar-lo tot. Eba cabilau bels diners y eba dezidiu de marchar-ie ta que podésenos minchar toz os diyas cosa que no estase arroz, ta poder ir t´a escuela. Ta no bibir en una cabana. Ta poder bibir. Se´n fue de Dakar un 8 d´agosto y no tornemos a saber d´él. Tenébanos un primo bibindo en Almería, pero tampoco no s´eba meso en contacto con él.
Yo plegué en Europa fa dos meses. Iste maitín he conoixiu a un mesache de Dakar. I biachaba con o mío chermano. Morió. Agora remane en o fundo d´a mar; d´ixa mar que desepara la bida d´a muerte.


Relato presentau por o blog Loiras y Sarrios t'a trobada de fabloggers.

viernes, 14 de noviembre de 2008

ONSOS Y PERIGLO T ´AS PERSONAS (2º parti)



Aquí contina la traduczión d´o manifiesto publicau por FAPAS t´aclarir bels puntos sobre o caso Hvala. He feito bellas modificazions á o manifiesto orichinal.

Paradoxas. ¿Cual ye o periglo reyal en o mon?
Dimpues d´o “suzeso” (si se puet clamar asinas), o gobierno d´a Bal d´Arán diz que “ye priyoritaria la seguridat d´as personas en a montaña”. Analizemos iste punto.
Seguntes Mutuasport, a mutua d´os cazataires, l´atro año bi abio 21 muertos por disparos de caza y 863 ferius, d´os cuals 13 quedon imbalius ta cutio por amputazions u mals oculars. En 2005 s´alcanzón cuasi os 2000 ferius por azidens de caza, con 29 imbalius ta cutio; en 2002 morion 23 personas y en 2004, 18. En 5 años bia abio 5263 ferius con cuasi 200 imbalius ta cutio y dezenas de muertos por disparo. A meya anual, seguntes a mutua, ye la siguién: 2585 azidens de caza, con más de 24 muertos por disparo, 2448 ferius con 91 imbalius.

Y remeremos que cualsiquier puet sacar a lizenzia d´armas, pues ye un mero tramite fraudulenco. Ye francamen normal que un cazataire mate a o suyo chirman (beiga-se lo rei), pai, fillo, cuñau, choben, sogro u millor amigo. Pero ye imperdonable qu´un ombre que paseya tranquilamen con a suya muller por o cambo siga asasinau por un cazataire que no aseguro lo tiro. Isto suzede a soben; fa un año suzedio ixo en Lugo. Pero sin ir-nos-ne tan luen, a semana d´antis d´a trobada entre l´onsa y o cazataire, tamien en Lugo un ombre que treballaba en o suyo millocar estio disparau por un cazataire que l´estricallo la garra creyendo que yera un chabali. O mesmo diya, en Albazete, un atro cazataire mató a o suyo millor amigo en ascuitar uns rudios y pensar-se que yera un chabali. Y ye que una bala ye letal a más d´1 km. de distanzia y un perdigón te puet dixar sin un güello a más de 100 metros.

Pero isto no les alticama guaire porque han manifestau que “bi ha mas probabilidaz de morir en acziden de tráfico”. O bizepresiden d´a Ofizina Nazional de Caza, antimás, diz que “o numero d´aczidens de caza no ye tan alarman”. A la fin, istos aczidens de caza no tienen repercusion penal porque solo son “aczidens”. Parix contrimostrau que l´animal más perigloso t´o cazataire (y ta l´excursionista) no ye l´onso, ni o lupo, ni o chabali, sino que´n ye un atro cazataire.

D´atra man, dezaga d´iste suzeso de l´onsa, han armau un granizo rebolizio, y denunzian que l´onso “mete en periglo la seguridat d´as personas y ye cosa que no se puet permitir”, que “s´asozia a l´onso con inseguridat y periglo”, que “ye una menaza reyal” y que “cuasi mata a una persona”. Mientres, periodistas sin escrupols preban de compensar a suya falta de profesionalidat con titulars absurdos como “Brutal enrestida d´una onsa a un cazataire”.

En todas as trobadas entre l´ombre y l´onso conoxius en a istoria d´España, cuan ha habiu-ie un muerto, SIEMPRE ye estau l´onso. O programa de reintroduczion enzetó de nuebo en 2006, dimpues d´a muerte en 2004 de l´onsa Canelle por o disparo d´un cazataire. Estió absuelto (yera o pai de l´alcalde d´o lugar). Pero años ta zaga tamien bi eba muerto asasinada l´onsa Melba en atro resaque. Y posiblemen más onsos, güe disaparexius, bi aigan muerto por disparos dende allora y talmen nunca no lo sabamos. Zaga la reintroduczion de 2006, l´onsa Franska estió encorrida ilegalmen por bels ganaderos franzeses; acosada, plegó en una carretera an morió atropellada; alabez se descubrió que tamién eba estau tirotiada diyas antis. Ya solo quedan que tres exemplars d´aquella zaguera reintriduczion y un d´els, Balou, ye feriu por un disparo en una pata durante un reseque a o chabali o zaguer 7 de setiembre. Hvala ye una d´as zaguers asperanzas.

Desgraziadamen, os mons pirinencos parix que solo son d´os que salen a matar. Asistimos a o temible deambular d´ombres legalmen armaus por ixos mons. Istos sí que son un periglo t´as personas, ta os nuestros ninos, t´a conserbazion d´os nuestros onsos y d´atras espezies que la mayoria de ziudadans queremos preserbar.

Coinzidenzias.

O cazataire d´a discordia ye de Les, monezipio en o que fa dos años y meyo demostron estar radicalmen en contra d´a reintroduczion d´onsos; incluso boicoteon o diya d´a liberazion. L´alcalde de Les protestaba fuertemen en 2006 contra o Programa Life, o Gobierno franzes, estatal y catalán a causa d´a reintroduczión.



¿ye berdat que los onsos son un periglo t´o ganau?

En o Pireneu se tienen grans obelladas y se treballa con una parti d´as güellas mientres l´atra corretea libremen por o mon y els cobran as subbenzions. En cuentas d´estar atendiendo-las y bechilando-las con mostins como se i feba fa no guaire y como se fa en Europa de l´Este combibindo con onsos y lupos.

Os onsos amenistan carne en o suyo espectro alimentario, pero pueden suplir dita nezesidat con carroñas. Ta ebitar cualsiquier posibilidat d´enrestida á o ganau se debe treballar con l´obellada. Han de tener-se mostins y bosquils, y isto ye subbenzionau dentro d´as aduyas agroambientals asoziadas a l´onso.

Menazas de delito de caza


Daniel Boya, en representazion de colectibos de cazataires y ganaderos menazó con que batirian o mon por cuenta suya, ilegalmen y sin permiso de dengun, en busca de l´onsa ta matar-la, aprofitando la conyuntura y l´arrimo de bel sector politico y con total arrimo d´o Síndico, Francésc Boya. Finalmen, s´ha montau un absurdo y esproporzionau dispositibo de busqueda que incluye 30 guardas, beiclos y un elicoptero. Ta capturar-la biba pero sin saber qué fer dimpués y cuan, antimás, ha d´ibernar luego.

¿Qué intreses pueden tener os cazataires?

Muit senzillo: os cazataires quieren que se les permita cazar sin restriczions por toz os costaus, y por ixo no quieren que bi´n aiga d´onsos; y antimás, parix que son encantaus de poder matar-los.

Pero, esgraziadamen, os cazataires tienen un poder economico y politico fortismo en muitos puestos, como Franzia u en a Bal d´Arán an prezisamen; muitos politicos son cazataires, incluso fraudulencos. Y agora aprofitan os ganaderos ta fer presión tamién. Asaja, por ixample, s´atribe a dizir que “a presenzia d´onsos ba a espantar o torismo por medrana y constituye un obstaclo ta o desarrollo economico”; qué sorprenden que baigan a tener más medrana a os onsos que no a las balas d´os cazataires. Xublidan que o turismo respetuoso con a Naturaleza y a cultura tradizional d´o lugar gosa d´ir-ie porque en els bibe l´onso, asoziau a una naturaleza chenerosa. Pero pretenden aprofitar-se de l´esxonoiximen d´a chen.

NO QUEREMOS TORNAR A MONTAÑA EN UN PARQUE TEMATICO ABSURSO SINO QUE QUEREMOS MONTAÑAS BIBAS, CON TODA LA SUYA FAUNA, Y L´ONSO YE L´ESPEZIE EMBLEMATICA D´AS MONTAÑAS. NO AUILTILEN O PIRENEU.

Ye triste que un chicot colectibo de cazataires tienga mas fuerza que no dengun porque manulle la influenzia politica d´un lugar.

FAPAS (Fondo para la Protección de los Animales Salvajes)


Aquí tos dixo bels links d´intrés:
http://www.paysdelours.com/
http://fapas.es/

jueves, 13 de noviembre de 2008

ONSOS Y PERIGLO T ´AS PERSONAS (1º parti)


Iste articlo ye publicau por o FAPAS y a suya finalidat ye aclarir o suzediu dimpues d´a trobada entre l´onsa Hvala y o cazataire.

¿Puet un onso resultar perigloso?
Ye normal arrugar-se o melico con tot fueras con o reyalmen perigloso. Si bien en atros puestos d´o mundo esisten onsos que gosan d´enrestir a presas grans, en o caso d´os onsos europeos nos trobamos con plantigrados sumamen pazificos y que gosan pasar disaperzibius cuan fan una bida salbache; de feito, a os onsos eslobens (que ye la subespezie que se ye emplegando ta la reintroduzion de l´onso en os Pirineus) no se les beye. Os onsos nos ebitan y se mueben igual como pantasmas. Podremos beyer os suyos mazelos, bellas d´as suyas siñals, pero emos de tener muitisma suerte ta poder beyer un onso salbache, pues son muit precabius y se miran de ebitar o contacto dreito con os umans; istos, os umans, sí que en son de periglosos. Solo en o caso hipotetico de que se faiga la tana a un onset, mai onsa podria reyalizar una enrestida y nunca no “zebando-se” si no, muit contrariamen, una enrestida intimidatoria con l´unica fin d´alexar os posibles periglos ta la cría; as onsas son mais amantismas d´os suyos chiquez, pero no tos ne faigaz os cagazas, que no ferá o morro cló!!

¿Qué suzedió, allora?
O chuebes, de meyodiyas, bi eba una cuadrilla de 5 cazataires en resaque a o chabalí en a montaña de Portet, en a redolada d´a bal d´Arán, en o Pireneu catalán. Os cazataires yeran abisaus de que por ixa zona se mobeban una onsa y as suyas dos crietas ya practicamen independizaus de l´atro año (clamaus Polem y Bambou) por o cual deberían aber ebitau dita redolada, no por o periglo que ta els podría representar l´onsa, ¡qué ba!, sino por o periglo que podesen representar els ta l´onsa, t´o proyecto de reintroduczion de l´onso en o Pireneu y a conserbazión d´a fauna silbestre.

¿Qué suzede en un resaque?
Estrapaluzio de cans y bozerio umán, o que ba emparetando a l´onsa dende toz os puestos, igual como a cualsiquier atra “pieza” de caza. Y bi ha un riesgo granizo ta l´onsa y os suyos fillez porque os cazataires pueden:

1º) Confundir fazilmen a l´onso con o chabalí, como pasa muitas begadas.
2º) Fer como que s´han trafucau, como pasa muitas begadas.
3º) Disparar “a bocajarro”, sin mirar-se a qué, como lo demuestra lo feito de que son capables de matar a su propio pai, fillo u amigo en mober-se dezaga d´un abrizolal. Como pasa muitismas bezes.

L´onsa, que se rebello tranquila, minchando por o mon como cualsiquier diya, en un inte en o qu´amenistaba prezisamen muita tranquilidat ta ir-se-ne á l´onsera á ibernar bien minchada, se troba de botiboleyo con l´estrapaluzio d´ombres y cans estricallando-le lo maitin.

S´amaga como buenamen puet. Os cans a ban acosando china chaneta. En un inte dau, un d´os cazataires plega con un can, escopeta en a man, dica o puesto an ye l´onsa, y dica o punto d´obligar-la a un “cara a cara” con l´ombre, a o que, a buen seguro, ya temeba. Brenca d´o que asti suzedio puet estar agora contrimostrau feazientemen. O que diz o cazataire, chubilau de 72 años, ye que o can fuyo y que él pretó a chilar y a chesticular ta espantar-la y ella l´enristió.

Ziertamen, as feridas que presenta son muit leus. Ye posible que, como diz el, l´onsa remanise queda dica que él dezidio chilar, alabez podio amedrantar-se y reyalizar una enrestida intimidatoria, tras o cual, l´ombre cayó. D´aqui entaban esiste confusion pues unas fuens dizen que se le disparo a escopeta y atras que disparó dos tiros a l´aire t´amedrantar a l´onsa.

Una onsa acosada por cans y chilos, amedrantada, emparetada, preñada y con fillez que no sabemos guaire bien que grau d´independenzia tienen. ¿Qué puet fer cuan ya tien a o cazataire denzima? Isto suzede arredol de 20 bezes a l´año con chabalis pero no trasziende encara que á soben as feridas son de considerazion.

Y ye que s´ha quiesto amedrantar a la poblazion aprofitando a conyuntura ta asinas dar un trucazo fortal a o programa de reintroduczion de l´onso en o Pirineu. Y ta ixo s´han emplegau muitismas arguzias. S´ha dito que “cal dar grazias a que o cazataire yera armau porque si ese estau un pastor u bel buscador de fungos, posiblemen estarbanos penando atra cosa”. Istas afirmazions insustanzials son tan apresuradas como atrebidas. De no aber-se dau as zircunstanzias que se dion aquer maitin desafortunau, nunca no s´ese produziu la trobada y l´onsa tampoco abria estau estresada por l´acoso.

Paradoxicamen, os cazataires ban en resaque e imbaden o territorio bital y de pleno dreito d´atras espezies, dispuestos a matar, pero no almiten rispuestas de esfensa bital d´a fauna ostigada que reaziona desesperadamen.

domingo, 9 de noviembre de 2008

O prozeso de rebersion por Chánobas s´iniziara o 10 d´abiento


O prozeso de rebersion d´as tierras expropiadas por l´entibo de Chanobas, una begada que se descarto reyalizar ista obra idraulica en o río Ara por a suya declarazion d´impacto ambiental negatiba, s´iniziara o benien 10 d´abiento, cuan s´enzetara a nimbiar as cartas a cadaguna d´as personas que estion expropiadas u a qui puedan estar os suyos fereus.

A expropazion se publico en una orden ministerial de 28 d´abiento de 1961 y en ixe inte bi eba 151 propietarios afectaus y 1290 fincas, que sumaban unas 500 hectareas de labor y 42.800 metros cuadraus de terrenos urbans. Os nucleos afectaus estión os de Chanobas, Labelilla, Lacort, Albella, Ligüerre d´Ara, Xabierre d´Ara, Santolaria y Burgasé.